در مورد ماده معدنی «روی» یا «زینک» بیشتر بدانیم

روی یا زینک یک ماده معدنی از دسته میکرومینرال‌ها است که نقشی حیاتی در بدن ما ایفا می‌کند. از آنجا که بدن ما به طور طبیعی روی تولید نمی‌کند، لازم است آن را از طریق غذا یا مکمل‌ها به دست آوریم.

در این مقاله نکات مهمی درباره روی، فواید آن در بدن، مقدار مورد نیاز و علائم ناشی از کمبود آن را توضیح می‌دهیم.

روی یا زینک چیست؟

روی یک ماده مغذی ضروری است که بدن ما نمی‌تواند آن را تولید یا ذخیره کند. به همین دلیل، ما باید از آن را از طریق رژیم غذایی خود به طور دائم تامین کنیم. روی در بسیاری از فرآیندهای بدن ما نقش دارد، از جمله:

• فرآیندهای ژنی
• واکنش‌های آنزیمی
• عملکرد ایمنی
• سنتز پروتئین
• سنتز DNA
• التیام زخم
• رشد و تکامل

منابع روی

روی به طور طبیعی در طیف گسترده‌ای از غذاهای گیاهی و حیوانی یافت می‌شود.

بعضی از موادغذایی که حاوی روی نیستند با فرم‌های مصنوعی روی غنی می‌شوند، مانند غلات صبحانه (کورن‌فلکس)، میان‌وعده‌ها و آرد.

همچنین مکمل‌های روی یا مکمل‌های حاوی چند ماده مغذی که دارای روی نیز هستند، می‌توانند منبع مناسبی از روی باشند.

روی به دلیل نقشی که در عملکرد ایمنی بدن دارد، به بعضی از اسپری‌های بینی، قرص‌های مکیدنی و سایر درمان‌های طبیعی سرماخوردگی اضافه می‌شود.

نقش زینک در بدن ما

روی یک ماده معدنی حیاتی است که بدن ما به روش‌های بی‌شماری از آن استفاده می‌کند. در حقیقت، روی دومین میکرومینرال مهم در بدن بعد از آهن است و در هر سلولی وجود دارد.

روی برای فعالیت بیش از 300 آنزیم که به متابولیسم، هضم، عملکرد عصب و بسیاری از فرایندهای دیگر کمک می‌کنند، لازم است. علاوه بر این، روی برای رشد و عملکرد سلول‌های ایمنی بدن ضروری است.

این ماده معدنی همچنین برای سلامت پوست، سنتز DNA و تولید پروتئین بسیار اساسی است. همچنین، رشد و نمو بدن به دلیل نقش آن در رشد و تقسیم سلول به روی بستگی است.

روی برای حس چشایی و بویایی ما نیز لازم است. از آنجا که یکی از آنزیم‌های مهم برای چشایی و بویایی مناسب به این ماده مغذی وابسته است، کمبود روی می‌تواند توانایی چشایی یا بویایی ما را کاهش دهد.

نقش زینک در سلامتی

تحقیقات نشان می‌دهد روی دارای مزایای بی‌شماری برای سلامتی است:

سیستم ایمنی بدن ما را تقویت می‌کند

• روی به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. از آنجا که روی برای عملکرد سلول ایمنی و پاسخ‌دهی سلول‌ها ضروری است، کمبود آن می‌تواند منجر به ضعف پاسخ ایمنی شود.
• مکمل‌های روی سلول‌های ایمنی خاص را تحریک می‌کنند و استرس اکسیداتیو را کاهش می‌دهند. استرس اکسیداتیو منجر به آسیب‌رساندن به بافت چربی، DNA و پروتئین‌ها در بدن می‌شود.

بهبود زخم را تسریع می‌کند

• از روی معمولاً در بیمارستانها به عنوان درمانی برای سوختگی، برخی زخم‌ها و سایر آسیبهای پوستی استفاده می‌شود.
• از آنجا که این ماده معدنی نقش مهمی در سنتز کلاژن، عملکرد ایمنی بدن و پاسخ التهابی دارد، برای بهبودی مناسب ضروری است.
• در حقیقت، پوست ما مقدار نسبتاً زیادی -حدود 5٪- از مقدار روی بدن را در خود نگه می‌دارد. در حالی که کمبود روی می‌تواند باعث کندی بهبودی زخم شود، استفاده از مکمل روی می‌تواند بهبودی زخم را تسریع بخشد.

ممکن است خطر برخی از بیماری‌های مرتبط با افزایش سن را کاهش دهد

• روی ممکن است به میزان قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های وابسته به سن مانند ذات‌الریه، عفونت و تخریب ماکولای وابسته به سن (AMD) را کاهش دهد. تخریب ماکولای وابسته به سن یا تخریب لکه زرد یک بیماری چشمی است که معمولاً شروع آن از سن 60 سالگی بوده و به مرور زمان ماکولا یا همان قسمت مرکزی شبکیه چشم دچار آسیب شده و در نتیجه فرد دچار اختلالات بینایی خواهد شد.
• روی ممکن است با افزایش فعالیت سلول‌های T و سلول‌های کشنده طبیعی (که به محافظت از بدن ما در برابر عفونت کمک می‌کند)، استرس اکسیداتیو را کاهش داده و پاسخ ایمنی بدن را بهبود بخشد.
• افراد مسن که از مکمل روی استفاده می‌کنند، پاسخ مناسبی به واکسیناسیون آنفلوانزا دارند. مکمل روی در این افراد خطر ذات‌الریه را کاهش می‌دهد و عملکرد ذهنی آنها را افزایش می‌دهد.

ممکن است به درمان آکنه (جوش) کمک کند

• آکنه یا جوش یک بیماری شایع پوستی است که تخمین زده می شود تا 9.4٪ از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار داده است.
• آکنه در اثر انسداد غدد تولیدکننده چربی، باکتری‌ها و التهاب ایجاد می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که هر دو روش درمانی موضعی و خوراکی روی می‌توانند با کاهش التهاب، جلوگیری از رشد باکتری های P. acnes و سرکوب فعالیت چربی، آکنه را به طور موثر درمان کنند.
• افراد مبتلا به آکنه سطح روی پایین‌تری دارند. بنابراین، مکمل‌ها ممکن است به کاهش علائم کمک کنند.

التهاب را کاهش می‌دهد

• روی سطح برخی پروتئین‌های التهابی را در بدن کاهش می‌دهد. این پروتئین‌ها عامل مهمی در مجموعه‌ای از بیماری‌های مزمن، مانند بیماری‌های قلبی، سرطان و کاهش حوصله هستند.

علائم کمبود زینک در بدن

علائم کمبود شدید زینک در بدن

اگرچه کمبود شدید روی نادر است، اما می‌تواند در موارد زیر دیده شود:

• افراد با جهش‌های ژنتیکی نادر
• نوزادانی که از شیر مادری که کمبود روی دارد، تغذیه می‌کنند
• افرادی که اعتیاد به الکل دارند
• افرادی که داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی خاصی مصرف می‌کنند

علائم کمبود شدید روی شامل اختلال در رشد و نمو، تأخیر در بلوغ جنسی، بثورات پوستی، اسهال مزمن، اختلال در ترمیم زخم و مسائل رفتاری‌اند.

فرم ملایم کمبود روی به‌ویژه در کودکانی که در برنامه غذایی خود دسترسی به مواد مغذی مهم ندارند، شایعتر است.

خمین زده می شود که در حدود 2 میلیارد نفر در سراسر جهان به دلیل مصرف ناکافی روی در رژیم غذایی، دچار کمبود روی هستند.

از آنجا که کمبود روی سیستم ایمنی بدن ما را مختل می‌کند و احتمال عفونت را افزایش می‌دهد، مطالعات نشان می‌دهد که در هر سال کمبود روی باعث مرگ و میر بیش از ۴۵۰ هزار کودک زیر 5 سال می‌شود.

علایم کمبود نسبی زینک در بدن

علائم کمبود نسبی روی شامل اسهال، کاهش سطح ایمنی، نازک شدن مو، کاهش اشتها، اختلالات خلقی، خشکی پوست، مشکلات باروری و اختلال در ترمیم زخم است.

دلایل کمبود روی

گروه‌های زیر در معرض کمبود روی هستند:

• افراد مبتلا به بیماری‌های دستگاه گوارش مانند بیماری کرون (یکی از بیماری‌های التهابی روده)
• افراد گیاهخوار
• زنان باردار و شیرده
• نوزادانی که منحصراً از شیر مادر تغذیه می‌کنند
• افراد مبتلا به کم‌خونی سلول داسی شکل
• افرادی که دچار سوتغذیه هستند، از جمله افرادی که مبتلا به بی‌اشتهایی یا پرخوری هستند
• افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه
• افراد که به الکل اعتیاد دارند

موادغذایی حاوی روی

بسیاری از غذاهای حیوانی و گیاهی به طور طبیعی سرشار از روی هستند و مصرف مقادیر کافی از روی را برای اکثر افراد آسان می‌کند. موادغذایی با بیشترین مقدار روی شامل موارد زیر است:

• صدف: صدف، خرچنگ، خرچنگ دریایی
• گوشت: گوشت گاو، گوشت بره و گاو نر
• طیور: بوقلمون و مرغ
• ماهی: ساردین، ماهی آزاد
• حبوبات: نخود، عدس، لوبیای سیاه، لوبیای قرمز و …
• آجیل: دانه کدو تنبل، بادام هندی، دانه کنف و …
• محصولات لبنی: شیر، ماست و پنیر
• تخم مرغ
• غلات کامل: جو دوسر، کینوا، برنج قهوه‌ای
• سبزیجات خاص: قارچ، کلم‌پیچ، نخودفرنگی، مارچوبه و برگ چغندر
• محصولات حیوانی، مانند گوشت و صدف مقادیر زیادی روی به شکلی دارند که بدن ما به راحتی آن را جذب می‌کند.

به خاطر داشته باشیم که روی موجود در منابع گیاهی مانند حبوبات و غلات کامل به دلیل ترکیبات گیاهی دیگری که مانع جذب می‌شوند، با بازده کمتری جذب بدن ما می‌شوند.

همانطور که گفتیم در حالی که بسیاری از غذاها به طور طبیعی سرشار از روی هستند، برخی از غذاها -مانند غلات صبحانه (کورن‌فلکس)، میانوعده‌ها و آردها با روی غنی می‌شوند.

تشخیص کمبود روی در بدن

با توجه به کنترل شدید بدن بر سطح روی، تشخیص کمبود روی دشوار است. بنابراین، حتی اگر آزمایش‌ها سطح طبیعی را نشان دهند، ممکن است همچنان کمبود وجود داشته باشد.

پزشکان هنگام تعیین اینکه آیا ما به مکمل نیاز داریم یا خیر، سایر فاکتورهای خطرزا مانند مصرف کم در رژیم غذایی و ژنتیک را در کنار آزمایش‌های خون در نظر می‌گیرند. در صورتی که در مورد کمبود روی در بدن خود نگران هستیم بهتر است با پزشک خود مشورت کنیم.

میزان مصرف توصیه‌شده روی

به منظور جلوگیری از مصرف بیش از حد روی، باید از مصرف مکمل‌های روی با دوز بالا خودداری کنیم، مگر اینکه توسط پزشک توصیه شده باشد.

مصرف روزانه توصیه شده (Reference Daily Intake, RDI) برای مردان بزرگسال 11 میلی‌گرم و برای زنان بزرگسال 8 میلی‌گرم است.

زنان باردار و شیرده باید به ترتیب 11 و 12 میلی‌گرم در روز، روی مصرف کنند.

بهتر است فقط از طریق رژیم غذایی میزان روی مورد نیاز بدن را تامین کنیم. مگر اینکه یک بیماری خاص مانع جذب روی در بدن ما شود که در این صورت لازم است تحت نظارت پزشک مکمل روی مصرف کنیم.

بیشترین سطح قابل تحمل روی 40 میلی‌گرم در روز است. البته در افراد مبتلا به کمبود روی که ممکن است نیاز به مکمل‌های با دوز بالاتری داشته باشند، این میزان جداگانه محاسبه می شود.

اگر مکمل مصرف می کنیم، بهتر است فرم‌های قابل جذب مانند سیترات روی یا گلوکونات روی را انتخاب کنیم. از مصرف اکسید روی (zinc oxide) که جذب ضعیفی دارد، خودداری کنیم.

منبع: WebMed, HealthLine, Mayo Clinic

IR-0422-ABD-6626-WE